فروغی بی‌گمان از نوادر تاریخ دو سده‌ی اخیر ایران بشمار می‌آید. انگشت شمارند کسانی از مردان اندیشه و ادب و سیاست ایران در روزگاران اخیر که بتوان آنان را در ردیف فروغی نشاند. اینجا مجالی برای تفصیل درباره کارنامه‌ی علمی و عملی او نیست. نگارنده تاکنون چندین بار درباره سویه‌ها و گوشه‌هایی از زندگی و آثار و اندیشه‌های او سخن گفته و یا چیزهایی قلمی کرده‌ام. بطور خلاصه در ترازوی این بنده فروغی در زمره‌ی خدمتگزاران راستین ایران بشمار است. اینکه پاره‌ای از دستگاه‌های میلی در چند دهه‌ی اخیر کوشیده‌اند از او و امثال او چهره‌ای تیره و تار ترسیم کنند هرگز نتوانسته است از قدر او در چشم و دل آنان که آگاهی‌های ژرف و راستین از فراز و فرودهای تاریخ جدید و معاصر ایران دارند چیزی بکاهد. البته کارنامه‌ی او - در حوزه‌ی عمل و سیاست - از کاستی‌ها و ایرادات تهی نیست و جای نقد و بررسی روشمند دارد.
این چند خط با شتاب قلمی شد تا با اندکی تاخیر ، یاد او را در سالگشت درگذشتش ، گرامی بداریم و از خدا بخواهیم که مانند او را برای ایران فراوان گرداند.
فروغی در پاره‌ای از حوزه‌های اندیشه و دانش و ورود اندیشه‌ها و دانش‌های مدرن به ایران و زبان پارسی پیشگام بود. یکی از نخستین آثار حقوقی را درباره آداب مشروطیت ، اقتباس و تالیف کرد. همچنین است اثری درباره علم اقتصاد جدید و نیز اثری درباره نقد ادبی با عنوان آیین سخنوری ، و بویژه نگارش اثر ماندگار و دوران‌ساز سیر حکمت در اروپا. در عرصه‌ی تصحیح انتقادی آثار قدماء از پیشگامان بود و تصحیح او از کلیات سعدی ، پس از این همه سال ، همچنان در صدر قرار دارد.
✒️(داریوش رحمانیان)
