دانش تاریخ در ایران از فقر نظری/نظریه‌ای و مفهومی رنج می‌برد. این فقر، کاستی و کمبود زمینه‌ساز بروز آفت‌ها و آسیب‌های بنیادی شده است و دانش، اندیشه و آگاهی تاریخی ایرانیان را با رکود مزمن روبرو کرده است. یکی از مهمترین آفت‌ها چیزی است که صاحب این قلم از سال‌ها پیش با تعبیر « نظریه زدگی » و « مفهوم زدگی » از آن یاد کرده است. این دو تعبیر و مفهوم ناظر به وضعیت انفعال و تقلید ما در برابر نظریه‌ها و مفهوم‌هایی است که اندیشه‌گران و پژوهشگران غربی از دل تاریخ خود بیرون کشیده‌اند. ناگفته پیداست که معنی این سخن نفی مطلق بهره‌گیری از چنین نظریه‌ها و مفهوم‌هایی نیست. انتقادی است بر وضعیت عقب‌ماندگی ما در شاخه‌های گوناگون دانش و معرفت تاریخ بالاخص و علوم انسانی و اجتماعی بالاعم.
بر اثر این وضعیت و تداوم و استمرار و بلکه؛ دست‌کم در پاره‌ای از رشته‌ها و شاخه‌ها؛ تعمیق و تشدید آن، از نظریه/مفهوم‌پردازی به درجات ناتوان شده و بازمانده‌ایم. اینک، بویژه با توجه به اوضاع و احوال خاص پاره‌ای از رشته‌ها و گرایش‌ها در دانشگاه‌ها و موسسات و نهادهای علمی کشور، یکی از کارهایی که می توان و باید انجام داد، دست یازیدن به برپایی نشست‌ها و میزگردهای تخصصی در این زمینه است.
مردم‌نامه بر پایه چنین اندیشه و انگیزه‌ای بنیاد گرفته است. نشست‌های گوناگونی که مردم‌نامه برگزار می‌کند، گام و کوششی در این راه پرسنگلاخ است. مردم‌نامه برای اینکه وظیفه و سهم خود را در باز کردن راه رشد تاریخ نظریه‌ای/مفهومی و جامعه‌شناسی تاریخی ادا کند؛ سلسله نشست‌هایی را در این زمینه برگزار کرده و خواهد کرد. نخستین نشست از این سلسله نشست‌ها درباره کارنامه احمد اشرف و نقش او در تاریخ جامعه‌شناسی‌تاریخی و تاریخ نظریه‌ای/مفهومی ایران، در پانزدهم اردیبهشت ۱۳۹۷ برگزار شد.
دبیری و مدیریت این سلسله نشست‌ها بر عهده مصطفی عبدی است که از پژوهشگران پی‌گیر و پرتلاش در گونه‌شناسی نظریه‌های جامعه‌شناسی/جامعه‌شناسی‌تاریخی است. امیدوارم این سلسله نشست‌ها بتواند توجه اندیشه‌گران و پژوهشگران این عرصه را بیش از پیش به ضرورت و فوریت پرداختن به تاریخ نظریه‌ای/مفهومی و جامعه‌شناسی‌تاریخی جلب کند.
احمد اشرف، چنانکه کارنامه‌اش به روشنی گواهی می‌دهد، در پی نشان دادن و گشودن راهی بود که به تأسیس، استقرار، بالندگی و پویایی جامعه‌شناسی تاریخی در ایران می‌انجامد و روایت علمی را بجای کلان روایت‌های شبه‌علمی و ایدیولوژیک می‌نشاند. او نخستین یا دست‌کم از نخستین کسانی بود که کوشید جامعه‌شناسی/جامعه‌شناسان انتقادی را به ایرانیان معرفی کند.
اگر این راه چنانکه باید و شاید گشوده و پیموده می‌شد شرایط پیدایش و استقرار و گسترش تاریخ نظریه‌ای و تاریخ مفهومی فراهم می‌آمد. بنا به علل و عوامل و دلایل گوناگون آن راه چنانکه باید و شاید باز و پیموده نشد. لاجرم کلان‌روایت‌ها ساخته و پرداخته و چیره شدند و ایدیولوژی‌زدگی راه را بست. صداهایی که از بلندگوهای ایدیولوژی‌زدگان برمی‌خاست و بر فضای فکری ایران چیره می‌شد چندان مجال نداد که صدای اشرف و کسانی چون او شنیده و سخن او درک و فهم شود.
در گفتگوها و نامه‌نگاری‌هایی که در سال‌های اخیر با احمد اشرف داشتم ضرورت در دسترس قرار گرفتن پاره‌ای از مقالات قدیمی ایشان مطرح شد و ایشان از سر لطف شماری از مقالات قدیمی خود را برای بارگذاری در سایت/کانال مردم‌نامه فرستادند. مردم‌نامه از لطف و مرحمت ایشان سپاسگزاری می‌کند و یادداشت و مقالات ایشان را از این راه در دسترس همگان می‌گذارد.
✒️داریوش رحمانیان
جامعه و اقتصاد در سکونتگاه فردوس.pdf
ویژگی‌های تاریخی زندگی شهری در ایران.pdf
القاب و عناوین در عهد قاجار.pdf
